Kha naute maksak tak kha!!

- Lungduhsanga Serchhip

He ka chanchin ziah hi ka thian tha te leh mi tam tak chuan in la hre chiang viauin ka ring a, mahse chhiartu tur tam zawk chuan an hre ve kher lo ang. Tun thleng hian he mi chanchin hi min zawt tu  ka la tawng fo a, thilsawi nuam a nih loh avangin ka sawi zen zen lo.Mahse hei kum 20 a nit a reng mai. Tu pawimah kan sawi em lo ang chu maw...

Kum 1994, Mizo Driver Lalsangzuala,  Silchar a hnamdang kut tuar a, a boral kum kha a nia, vai dawr enge maw zat hal a nih khan kan thenawm vai sumdawng ten  an  hardware  bungrua  an zawrh lai te chu tlawm te te in an thlar a, keini pawhin man man takin kan inhnuai siamna tur chu kan lei ve a. Heng ka chak lei khawmsa te leh  kan inthiahna thawmmawl leh chak hlui hmangin kan inhnuai chu luah theihin  rei lo te chhungin ka khawr pum ve a.

He mi kum hian kan piahral tarpi tlang leh a chheh vel chu nasa mang kheng a minin  he lai mual leh a chheh vel a chenna In sawmnga vel zet chu  he leimin  avang hian  thiah niin  helai veng hi rauh san a ni a. He lei lai a leimin hi a mak khawp mai, a mual tawlh in a tawlh dul dul mai a, Kum 1991 a Central Jail tang  tlanchhuak , an tlan bona lam ami nu pawngsual a that zuitu te zing a mi ni a lang pakhat mipui kut tuar a a boralna lai hmun tak kha a ni nghe nghe.  He leimin avang a  an in chhuahsan ta, awmna tur nei lo nupa rek  in kan inhnuai siam chu a  luahah min rawn dil a. Kan nupa kan in rawn a, min rawn diltu te lah kan khawngaih mi tak an lo ni a, kan inhnuai chu kan luah tir ta a ni.

 He kan inluah tu te hi khawchhak  lam atang a rawn  chhuk thla an ni a, an taima nupa khawp mai lehnghal a. Leilet a buhphun in an in hlawh thin. An pa chu Thanga kan ti mai a, an nu chu Suitei a ni. An nupa hian an in ngaitlawmin an fel reuh em em a,an taima si, kartluan ten  leilet lamah an riak thin. Kar tawp an rawn haw pawh hian  an hunawlah kan in chheh vel hnim te chu an  ti fai vek zel a, kei ni pawhin kan ngaina thin hle nghe nghe.

Tumkhat an leilet riak rawn haw chu naute  hi an rawn pawm hawng a, an sawi danin an thiannu pakhat in  a hma kum lam daih tawh khan an leilet buh phun ramriahnaah a rai a, tufa ber nge puh tur a hre si lo a, ram a  thlamah an chawi  a, an ni nupa  hian chu an thiannu naupawm hnathawk thei lo leh a fa chu an lo chawm thin a lo ni a, Amaherawh chu  a nu hian mak deuh maiin kan inhnuai te  Thanga leh Suitei te nupa kutah chuan  chu naute chu dah tawpin Burma lamah a lo haw san daih mai a hi a lo ni  a. Naute chanchin kan han hriat chuan kei ni chhungkua pawhin kan khawngaihin Thanga te nupa lo inpekna te chu kan ngaisang hle.

Chu an naute rawn hawn chu thla thum mi vel chauh a la ni a, kan inluahtu te an harsa ve si a, theih ang angin kan pui bawmin a ei theih tur zawng bawnghnute te leh damdawi te kan ngaihtuah pui ve thin. He an naute hi kar khat an kawl chuan a zia mak tih deuh deuh kan nei ta a, an kawl rei tawlh tawlh a, mak kan tihna a zual tawlh tawlh a ni ber.  Amah hi a piantirh atang a ram lam a enkawl tih takah those leh vaihmite sehna a bawlin a dum thlek thluk a, a heh a hilin  a dang bei leh nghal a, chaw tha hmu lo tih a hriat ngawih ngawih mai a ni

He naute makna em em mai chu  zan a mithi dar an vuak thawm hian  a ti harh ngei ngei a,  nasa leh chhuak lutuk in a tap ta thin a, hetiang a a tah tawh chuan tumah muthilh theih a ni tawh ngai lo. Damlo chau thi mai tur vengchhung hnai a an awm hi an chat liam mai tur a lo tuar lawk nge ni  a tap nasa thei em em mai bawk. Reife in awih hnuah  a han muhil  ve leh mai a, mahse mangchhia a nei ve nge ni ama tawk in a rawn leng ve leh ar ar a, chhuak em emin a rawn tap chhuak leh thin. Kan veng hnai a dam lo an na zual an awm ngun leh hetiang a zia hi a rawn chhuak ngun a ni mai a, keini inchung a awm tan pawh mut theih rual a ni ngai lo.

Hetiang hi a nunphung a nih avangin kei ni chhung pawh kan buai lo thei lo a, Kan nupa pawhin   theih tawp kan chhuah a,  Suitei phurrit chu kan theih ang tawkin kan chhawk ve thin. Mak deuh mai chu kan chhung inkhawm  hi a hre thei em em a, Chhungin khawm kan han neih  hian nasa  lutuk mangkheng hian a tap ta thin a, kan amen hian  tap lo ang main a bang leh hmiah thin a, tum khat pawh kan Biak In ah kan han hruai a, Biak In hulhliap kan han lut tur chu  tap leh ta vak vak mai a, a khur hlawk hlawk a,han luhpui na chi rual a ni lo a, pawnah kan nu nen an inawi chawhma thak nghe nghe.

Hetiang  hi a nungchang a nih avangin kan chhungkua pawh nasa takin kan nunphung a ti dang lam a, a chang hi chuan a fel ang reng viau law  si a, a muthilh lai a Pu KL.Hminga sermon tape recorder a ka han play hlek te hian a rawn hre rang khawp a, nasa takin a tap khur nghal thin. Tum khat a tap nasa lutuk bengchheng em em lain  Radioah  AC/DC hla  Highway to hell  an rawn zai tir a, khawhring thawi ang main a bang hlauh thung a, mak tak a ni.   Tum khat chu 1994 world cup semi final zan kha a niin ka hria, kan inah  world cup en tur thenrual tha te an lo kal khawm a, chumi zan chuan a huaibak leh pek a, nasa lutukin a han tap leh ta a nih chu, a nu a in thlahrung a, an inah a chhuk pui a, , zanlaiah daih inkhel a chhuak thin si a, chumi lo nghah nan chuan  film an rawn hawh   VCRah kan chhuah a, chu an film rawn hawh chu exorcist film kha a ni a, Film kan han chhuah chu Naute chu a ngawi leh ngal hmak thung leh si a, mak kan ti bang thei lo. He naute mizia avang hian Doctor nge Pastor kan pan ang tih rei fe kan ngaihtuah a, doctor kan han rawn a, damdawi eng eng emaw vitamin te kan han pe a, that lam chu pan ve zel mahse kan buaina chu a zualza pui a vaihlenhlo dawn chauh a ni mai.

Tumkhat chu a nu hi thawhlawp hlawpin a rawn kan inah a rawn chho a,  Kan nu hnenah chuan “ka u ka hlau lutuk” a rawn tia a,enge a chhan kan han zawh chuan naute chuan a lo in siam chhiat khum vak a ni tih a han hrilh a, rang mang khengin kan zu chhuk a, Naute chu a lo la in siam chhe nasa khawp a, a mitte chu a tung zawng a inchhawng ni maiin kei pawhin ka hmu. Tawngtaina kan han hmang a, nasa takin a leng a, mahse kan han Amen zo chu a reh ve ta hmak mai a, mak kan ti tlang hle.  Kan inhnuai pa Thanga pawh a khawngaih thlak khawp mai, Nau enkawl a ngaih a vangin an nu Suitei’n ram lamah a pui thei lo a, amahin ram a riak thin. A sawi danin  ram a riak pawh thinthiin a mu thei ngai lo. An naute tap ri chiah chiah hi vauah a hre thin a, a va pawh ngam ngai bawk si lo, a chang leh thlam  bul vel a ri sul sul a,  a awmna thlam te chu a sawi nghing dawt dawt thin a ni awm e.

In lamah lah Suitei chuan a mahin nau a awm ngam mang thin bawk si lo a, kan inah nau hi a rawn awm chawt thin.  Mithi dar ri-ah  a tah nasat thin avang leh namen lo a a khurh thin a vangin  eng tikah nge mithi dar ri kan hriat leh ang tih ngaihtuah reng reng  phu dep depin kan awm  a, tih ngaihna kan hre bawk si lo. Tum khat chu chhunlaiah  nizungah sar a zam kulh mai a, thli a thaw vuk vuk mai a, naute lah chhuak em emin a tap a, thlanmual lam a kawk a, a lu chhip atang a ke hmawr thlengin a vawt em em mai bawk si a, kan mangang tak zet a ni. Kei a mangang chuan ‘tunge kan naute hi hau,  lo kiang rawh u, tuma tih nat kan phal hlei nem’ ka han ti a,  chawp leh chilhin a bang ve leh ta mai a, chu a ban hnu lawk chuan sikul naupang ho lui a picnic ,mi pali lai mai tuitla  ruang phur motor rawn inzui haw chu an rawn lang  nghal mai bawk a, mak hi kan ti tak zet a ni.

In hnuaite naute mah nise chu tiang dinhmun a an han awm takah chuan kan harsatna a ni lo thei ta lo a,a mizia a mak zual nitin ta mai a,  Cerelac leh bawnghnute ngawtin an chawm seng bik lo a, zo buh leh dal te kan hersawmin kan pe thin a,  Mak sak tak tak a tah a vei bakah rawngmak sak tak takin luak a han ching zawm bawk a, Aikal luak rawng a hring in a luak a, samzai leh arhmul te a changing a luak chhuak bawk thin. ‘engtik lain ei niang maw’ kan ti mai zel a,mahse a ei lai  hmu kana wm ngai reng reng lo. A changchuan a han tlei ve deuh a, tukverh a tlakdal thing kham a bawh a, mittla lek loin thlanmual lam a thlir a, a kawk a, a nui leh ver ver thin bawk. 

Chutiang a buai em em a kan awm chhung chuan kum a lo vei ve ta der mai a, tumkhat chu chawl loin ni 15 chhung zet ruah baw hawk a sur a, hna pawh thawh theih a ni lo, Kan naute(ti tawh mai ang,kan buaipui nasa e mai) chu ni 10 a sur navel a tang chuan a zia a danglam leh ta, Chhuak em emin a tap a, a khur a, a chang leh thaw thei mang lo tein a han awm a,  a changleh mithi tur mangang  hmel puin thitur rum  leh chalchang thawm te a chhuah a, kan mangang tak zet, Kan pastor kan ko a(nidangah pawh kan ko zeuh zeuh), anin tawngtaina te a hmang a, a rawn zia awm ta deuh a, A tawngtai zo  Radio kan han herh nung chu Saiha leh Lawngtlaiah leimin avang a chhiatna nasa tak an tawh thu an rawn puang ta a,  he chhiatna hi a lo tuar lawk ni ngeiin kan hre te a ni.

Kum a tlin meuh chuan  khawi khawiah emaw a kal ve chhet chhet thei tawh a,fiah vak loin a tawng theiin tawng te a zir ve a, kan hlimpui ang reng hle. Pawnah te a lo chhuak a, rannung mak sak deuh deuh kan hriat ngai loh te hi a man a, changpat te hi a lo sehbung leh nuai mai thin. He naupang ze mak tak avang hian thenawm khawveng sawisep leh titi kan kai a, hmuhnawm leh maksak thlir a rawn thlir tam tak  pawh an awm ta teuh a, Chanchinbu mi thlengin Aizawl lam atang tein an rawn kal zeuh zeuh bawk a,  Thanga te nupa leh naute chu kan lainat thin hle.  Thanga chu a hah rimtawng avangin leh ram lam a chet nasat avangin sikserh natna in hemi kum hian a boral leh nghal a, A nu Suitei pawh a hnu lawkah an pa thi a tuar lutuk nge, a naupai thla riat mi a chhiat a, a boral ve ta bawk a( He lai chanchin pawh sawi tur a tam,mahse a thui lutuk loh nan duh tawk phawt mai ang).An nupa hian chhungkhat hnai vai mai Mizoramah an neih loh avangin naute chu kan bulah kan awm tir rih phawt a, remchangah Falam a an chhungte lak turin kan kawl a.

Tumkhat chu Suitei thih atang a thlahnihna velah a niin ka hria,  Zankhat chu chhumlei vak a zing chuk mai a.Thla a eng uau a,chhumdumin a hliah leh zuau zuau thin. Ral leh lamah thizun a  hram dut dut bawk a, kan ngaih a tha lo leh khawp mai a, Kan naua chu pawn a tangin uar mang kheng in hlau hlauhlawpin a rawn tap lut a, Lung maksak deuh mai hi a rawn hum lut a, ar chhiar a ar a ai tuar tuar bawk a, keiin “ mama enge ni ta” tiin ka thlamuan a, ka pawm a, mahse a mak lutuk, patling chak lutuk pawm a,an tal chhuak ang hian a tal chhuak a, ka pawm hneh lo. A in siam chhia a, Kei chuan khum lamah ka nawr phei a, chak tak a ni. Ka bawhbet leh a, Kan nu mangang leh hlau lutuk chu a khur hlawk hlawk bawk a. Chutah tawngtaina tawite ka han hmang a, a ni pawh a rawn zawi ve leh ta. Chutah chuan fiah ang reng takin a rawn tawngchhuak a, “ A pi, apu ka lawm e, an chhuak vek ta,ka lawm e” a rawn ti a, tui takin a muhil ta siai siai a.A kut a a thil hum chu a thlah riai riai a, lungmak tak mai patling kutzungpui tia vel hi a lo ni a, kan han enchiang a, a lo eng phet phet mai a, thingthlavar a nih ka ring deu a, mahse a ni tlat lo! Lunghlu lamchi ni main ka hria. A fim ral mai a, a chang em em mai bawk a,

A thui ta em mai duh tawk rih phawt ang. A chhunzawmna a i chhiar tur te

1.  Naute lung rawn hum kha lunghlu tha mi a lo ni a, Mumbaiah nuai tamtakin kan hralh a, Mihausa kan ni ta!

2. UK ah kan pem a, sumdawnna lian tak kan khawih a, Lady Diana te nen kan in hmel hriat ta

3. Mahse vanduaina kan tawk a, kan tla chhe leh vek, hawna tur kan nei lo a,  kan inhlawh chawp a, UK atangin Karachi kan thleng a, Kein Aizawl kan rawn vah luh dan

4. Bultanna kan nei mai si lo a, RV a funte kan commission dan

5.  Excise lawk up a kan tan dan leh tun a ka awmna CJ hostel a ka awm tak dan :) :)